Wierzchucin

Opis ogólny
Wierzchucin to węzłowa stacja kolejowa, usytuowana na oddanym do eksploatacji w 1930r. północnym odcinku tzw. magistrali węglowej francuskiej, łączącej Górny Śląsk (Herby Nowe) oraz Gdynię. Wspomniany szlak kolejowy o długości ponad 500 km, którego budowa rozpoczęła się w 1925r., był największą inwestycją komunikacyjną II Rzeczypospolitej, umożliwiając m.in. funkcjonowanie i rozwój portu morskiego w Gdyni oraz eksport polskiego węgla. Nowy węzeł kolejowy w Wierzchucinie powstał w miejscu przecięcia uruchomionej przez Niemców w 1883r. linii kolejowej z Działdowa do Chojnic. Zbudowano od podstaw stację o długości ok. 1,5km, w skład której wchodził m.in. rozbudowany układ torowy, nastawnia, budynek dworca, wieża ciśnień oraz budynki zaplecza. Przebudowano także odcinek linii Działdowo-Chojnice w kierunku zachodnim na odcinku do stacji Wierzchucin Stary. Po obu stronach budynku dworca usytuowano perony do obsługi ruchu pasażerskiego. Liczne tory boczne umożliwiały wyprzedzanie bądź krzyżowanie ciężkich składów towarowych zapewniając całej linii odpowiednią zdolność przelotową. Rozwiązanie to wynikało z faktu, iż magistrala węglowa została w przeważającej części zbudowana jako linia jednotorowa z planowanym ułożeniem drugiego toru w latach kolejnych. Pomimo odpowiedniego dostosowania m.in. wznoszonych budowli inżynieryjnych, założenia tego nie zrealizowano ze względu na kryzys ekonomiczny lat trzydziestych oraz wybuch II wojny światowej. 2 września 1939r, w budynku stacji kolejowej mieścił się sztab Kwatery Głównej Grupy Operacyjnej „Czersk" gen. Stanisława Grzmota-Skotnickiego, wchodzącej w skład Armii „Pomorze" gen. Władysława Bortnowskiego. Generał dowodził stąd atakiem polskich 9. i 27. Dywizji Piechoty na oddziały niemieckiego XIX Korpusu Pancernego w pasie Klonowo - Świekatowo - Szewno - Bukowiec. Po wyrwaniu się z okrążenia w Borach Tucholskich, uczestniczył później w walkach na Przedmościu Bydgoskim i bitwie nad Bzurą, gdzie 18 września został ciężko ranny pod Tułowicami. Zmarł 19 września 1939r. Spoczywa na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Od lipca 1944 do stycznia 1945r. w lasach w okolicy Wierzchucina zlokalizowany był ściśle tajny niemiecki poligon rakietowo-doświadczalny „Heidekraut" („Wrzos"). Stacje kolejowe Wierzchucin i pobliski Wierzchucin Stary wykorzystywano do rozładunku transportów z wyposażeniem dla jednostek rakietowych. Pomiędzy stacją kolejową, a jeziorem Wierzchucin znajdowała się jedna ze stref poligonu, obejmująca liczne ukrycia dla pojazdów wojskowych oraz ziemianki mieszkalne. Na południe od stacji kolejowej przebiegała niemiecka polowa pozycja obronna (okopy i stanowiska broni maszynowej), wykorzystana bojowo w lutym 1945r. w walkach z Armią Czerwoną. Po przejściu frontu na zachód, w pierwszych miesiącach 1945r. podjęto intensywne prace nad odbudową infrastruktury na całej długości magistrali węglowej. Na stacji Wierzchucin zniszczeniu w wyniku działań wojennych uległa m.in. nastawnia oraz wieża ciśnień. Za niezwykle istotny dla odbudowującej się wówczas gospodarki uznano m.in. eksport polskiego węgla do Skandynawii. W 1946r. oddano do użytku odbudowaną wierzchucińską nastawnię. W 1948r. na stacji Wierzchucin pojawiły się zamówione w USA parowozy serii Ty246 zwane Trumanami. W latach 1951-1953 zbudowano także nową stojącą do dziś wieżę ciśnień. Wieża jest budowlą żelbetową, jedną z czterech podobnych do siebie w województwie kujawsko-pomorskim (pozostałe znajdują się w Brodnicy, Grudziądzu i Laskowicach Pomorskich). Jest budowlą pozytywnie wyróżniającą się na tle pozostałych, ze względu na ustawienie podpór pod kątem. Obiekt przestał pełnić swoją funkcję na początku lat 90. XX w. Jeszcze w 2005r. stan wieży oceniany był jako bardzo dobry. W 2012r. wieża została przeznaczona do wyburzenia. Dzięki staraniom Fundacji Zrównoważonego Rozwoju Lokalnego „Cisowy Fyrtel" z Wysokiej oraz przychylności PKP S.A. Oddział Nieruchomości w Gdańsku, udało się wypracować kompromis i uratować od zniszczenia ten jakże ciekawy zabytek techniki. W latach kolejnych, stopniowemu ograniczeniu ulegał ruch pociągów towarowych, które kierowano na nowy odcinek magistrali węglowej z Maksymilianowa do Trójmiasta przez Tczew. Dotychczasowy odcinek szlaku prowadzący przez Wierzchucin stał się jedynie odcinkiem rezerwowym. Nigdy nie zrealizowano także planów jego elektryfikacji, podjęto jednocześnie prace związane z likwidacją niektórych mijanek utrzymując jedynie lokalny ruch osobowy oraz sporadycznie towarowy. Autorzy: Robert Grochowski, Bartosz Puchowski, Mieszko Klawikowski (Tekst na podstawie informacji z tablicy ustawionej przy powojennej wieży wodnej.)

Opis ogólny

Wierzchucin to węzłowa stacja kolejowa, usytuowana na oddanym do eksploatacji w 1930r. północnym odcinku tzw. magistrali węglowej francuskiej, łączącej Górny Śląsk (Herby Nowe) oraz Gdynię. Wspomniany szlak kolejowy o długości ponad 500 km, którego budowa rozpoczęła się w 1925r., był największą inwestycją komunikacyjną II Rzeczypospolitej, umożliwiając m.in. funkcjonowanie i rozwój portu morskiego w Gdyni oraz eksport polskiego węgla. Nowy węzeł kolejowy w Wierzchucinie powstał w miejscu przecięcia uruchomionej przez Niemców w 1883r. linii kolejowej z Działdowa do Chojnic. Zbudowano od podstaw stację o długości ok. 1,5km, w skład której wchodził m.in. rozbudowany układ torowy, nastawnia, budynek dworca, wieża ciśnień oraz budynki zaplecza. Przebudowano także odcinek linii Działdowo-Chojnice w kierunku zachodnim na odcinku do stacji Wierzchucin Stary. Po obu stronach budynku dworca usytuowano perony do obsługi ruchu pasażerskiego. Liczne tory boczne umożliwiały wyprzedzanie bądź krzyżowanie ciężkich składów towarowych zapewniając całej linii odpowiednią zdolność przelotową. Rozwiązanie to wynikało z faktu, iż magistrala węglowa została w przeważającej części zbudowana jako linia jednotorowa z planowanym ułożeniem drugiego toru w latach kolejnych. Pomimo odpowiedniego dostosowania m.in. wznoszonych budowli inżynieryjnych, założenia tego nie zrealizowano ze względu na kryzys ekonomiczny lat trzydziestych oraz wybuch II wojny światowej.
2 września 1939r, w budynku stacji kolejowej mieścił się sztab Kwatery Głównej Grupy Operacyjnej „Czersk" gen. Stanisława Grzmota-Skotnickiego, wchodzącej w skład Armii „Pomorze" gen. Władysława Bortnowskiego. Generał dowodził stąd atakiem polskich 9. i 27. Dywizji Piechoty na oddziały niemieckiego XIX Korpusu Pancernego w pasie Klonowo - Świekatowo - Szewno - Bukowiec. Po wyrwaniu się z okrążenia w Borach Tucholskich, uczestniczył później w walkach na Przedmościu Bydgoskim i bitwie nad Bzurą, gdzie 18 września został ciężko ranny pod Tułowicami. Zmarł 19 września 1939r. Spoczywa na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
Od lipca 1944 do stycznia 1945r. w lasach w okolicy Wierzchucina zlokalizowany był ściśle tajny niemiecki poligon rakietowo-doświadczalny „Heidekraut" („Wrzos"). Stacje kolejowe Wierzchucin i pobliski Wierzchucin Stary wykorzystywano do rozładunku transportów z wyposażeniem dla jednostek rakietowych. Pomiędzy stacją kolejową, a jeziorem Wierzchucin znajdowała się jedna ze stref poligonu, obejmująca liczne ukrycia dla pojazdów wojskowych oraz ziemianki mieszkalne. Na południe od stacji kolejowej przebiegała niemiecka polowa pozycja obronna (okopy i stanowiska broni maszynowej), wykorzystana bojowo w lutym 1945r. w walkach z Armią Czerwoną.
Po przejściu frontu na zachód, w pierwszych miesiącach 1945r. podjęto intensywne prace nad odbudową infrastruktury na całej długości magistrali węglowej. Na stacji Wierzchucin zniszczeniu w wyniku działań wojennych uległa m.in. nastawnia oraz wieża ciśnień. Za niezwykle istotny dla odbudowującej się wówczas gospodarki uznano m.in. eksport polskiego węgla do Skandynawii. W 1946r. oddano do użytku odbudowaną wierzchucińską nastawnię. W 1948r. na stacji Wierzchucin pojawiły się zamówione w USA parowozy serii Ty246 zwane Trumanami. W latach 1951-1953 zbudowano także nową stojącą do dziś wieżę ciśnień. Wieża jest budowlą żelbetową, jedną z czterech podobnych do siebie w województwie kujawsko-pomorskim (pozostałe znajdują się w Brodnicy, Grudziądzu i Laskowicach Pomorskich). Jest budowlą pozytywnie wyróżniającą się na tle pozostałych, ze względu na ustawienie podpór pod kątem. Obiekt przestał pełnić swoją funkcję na początku lat 90. XX w. Jeszcze w 2005r. stan wieży oceniany był jako bardzo dobry. W 2012r. wieża została przeznaczona do wyburzenia. Dzięki staraniom Fundacji Zrównoważonego Rozwoju Lokalnego „Cisowy Fyrtel" z Wysokiej oraz przychylności PKP S.A. Oddział Nieruchomości w Gdańsku, udało się wypracować kompromis i uratować od zniszczenia ten jakże ciekawy zabytek techniki. W latach kolejnych, stopniowemu ograniczeniu ulegał ruch pociągów towarowych, które kierowano na nowy odcinek magistrali węglowej z Maksymilianowa do Trójmiasta przez Tczew. Dotychczasowy odcinek szlaku prowadzący przez Wierzchucin stał się jedynie odcinkiem rezerwowym. Nigdy nie zrealizowano także planów jego elektryfikacji, podjęto jednocześnie prace związane z likwidacją niektórych mijanek utrzymując jedynie lokalny ruch osobowy oraz sporadycznie towarowy.
Autorzy: Robert Grochowski, Bartosz Puchowski, Mieszko Klawikowski
(Tekst na podstawie informacji z tablicy ustawionej przy powojennej wieży wodnej.)

Dane tabelaryczne
Województwo:		kujawsko-pomorskie
dodatkowe tory:		są, zdatne do eksploatacji
budynki dworcowe:		używany zgodnie z przeznaczeniem
budynki obsługi taboru:		nie ma i nie było
zadaszenie peronów:		nie ma i nie było
semafory:		kształtowe
dojście na perony (przejścia nad i podziemne, windy…):		Przejście podziemne: nie ma i nie było Przejście nadziemne: nie ma i nie było
kasa/biletomat:		zlikwidowana lub nieczynna
nastawnie, strażnice, posterunki:		"Wc" - czynna; "Wc1" - czynna.
wieża wodna:		nieużywana zdewastowana
perony:		Perony: 3 Krawędzie peronowe: 5
kody:		HAFAS:5104013 IBNR:239
informacja pasażerska:		Dynamiczna: megafony i zegary; Statyczna: gabloty, peronowe tablice małe i duże.
inne budynki:		Budynki mieszkalne, magazynki.

Linie przechodzące przez stację
[Pokaż/ukryj poza zasięgiem]
	71,349	Nowa Wieś Wielka – Gdynia Port (201)
	156,743	Działdowo – Chojnice (208)

Stan linii « Pokaż/ukryj
	ruch pasażerski i towarowy
	ruch towarowy i pasażerski sezonowy
	ruch towarowy i pasażerski weekendowy
	ruch towarowy i turystyczny
	ruch pasażerski
	ruch towarowy
	ruch pasażerski sezonowy
	ruch pasażerski weekendowy
	ruch turystyczny
	ruch drezynowy
	nieczynna
	nieprzejezdna
	rozebrana, zmienione przeznaczenie
	rozebrana
	w budowie/nie ukończona
	projektowana/nie zrealizowana
	brak danych
	odcinek jeszcze nie powstał
	linia wielotorowa
\|	linia zelektryfikowana
Nazwa	punkt czynny
Nazwa	punkt nieczynny
Nazwa	punkt zlikwidowany
	węzeł lub odejście torów
	galeria

Znajdź stacje w pobliżu

Jeżeli masz jakieś materiały, które powinny Twoim zdaniem znaleźć się na tej stronie - wyślij je do nas.
Uzupełnij dane | Napisz email do redakcji | Jak dodać nowe zdjęcia?

Komentarze: ⇵

Sekcja komentarzy służy wymianie informacji, poglądów, oraz innych informacji pomiędzy użytkownikami Bazy. Prezentowane tutaj wypowiedzi należą bezpośrednio do ich autorów i nie stanowią treści informacyjnej tej strony.

Ogólnopolska Baza Kolejowa

Wierzchucin

Komentarze: ⇵

Trwa zapis, proszę czekać...